Dag van de cultuureducatie 2019

Sfeerverslag

Op di. 12 maart 2019 waren we te gast in Vooruit Gent met de Dag van de Cultuureducatie. Dit jaar focusten we op emoties als drijvende kracht achter cultuur en dus ook als essentieel onderdeel van cultuureducatie. We vertrokken vanuit de emotie angst. Daarnaast kwamen ook verschillende praktijkverhalen aan bod o.m. vanuit het referentiekader Cultuur in de Spiegel (link: https://www.cultuurkuur.be/cultuur-in-de-spiegel). In een plenair gedeelte en parallelle sessies onderzochten filosofen, psychologen, kunstenaars, leerkrachten, medewerkers van cultuurorganisaties, enz. waarom en hoe de mens op verschillende culturele manieren betekenis geeft aan zijn ervaringen. Met hun antwoorden formuleren ze scherpe argumenten en concrete suggesties voor een sterke cultuureducatie in onderwijs en cultuur. Wat kan angst ons leren?

‘Angst’ op de Dag van de Cultuureducatie  

Nee, er was geen paniek te bespeuren, daar in de Gentse Vooruit op 12 maart 2019. Ook van klamme handjes of drempelvrees was geen sprake. Toch was angst alomtegenwoordig, als het centrale thema voor de Dag van de Cultuureducatie. Wat triggert dat akelige gevoel? Kan cultuureducatie een louterend effect hebben? En hoe helpt het referentiekader van Cultuur in de Spiegel daarbij?  

Schrijver-dichters Maud Vanhauwaert en Mustafa Kör verwelkomden de 380 deelnemers. Of iemand last had van eremiefobie, vroegen ze tijdens het openingsplenum. Of van cherofobie? De eerste is de angst om alleen te zijn, de tweede de angst om gelukkig te zijn. De meeste toehoorders herkenden zich in het doembeeld voor de niet-werkende powerpointpresentatie. Al bestaat daar nog geen woord voor.  

Kunst heelt

Vanhauwaert en Kör brachten eigen werk, muzikaal omlijst door Johannes Genard van School is Cool. Ze gingen ook in dialoog met Hilde Crevits, Vlaams minister van Onderwijs & Vorming, en met Sven Gatz, Vlaams minister van Cultuur, Jeugd& Media. Hoe belangrijk is cultuureducatie in de groei van elk kind en elke volwassene? Crevits: “Op heftige momenten, na een slecht examen of als je lief het uitmaakt, helpt het om je gevoelens in woorden, muziek, dans of beelden om te kunnen zetten. We mogen niet alles functioneel bekijken, maar moeten de kracht van kunst zien om rijker in het leven te staan.”  

Daar was haar collega het mee eens. Gatz: “Cultuur maakt ons meer mens. We leren er onszelf beter door kennen en kunnen erdoor beter met andere mensen connecteren. Een mooi gedicht of een museumbezoek kan je ontspannen en perspectief geven. Elk kind moet de kans krijgen om te ontdekken waar zijn uitlaatklep en talent ligt. De participatiegraad moet nog omhoog.”    “Als onderwijs en cultuur de handen in elkaar slaan, dan worden onze kinderen daar beter van”, zei Crevits. “We moeten nog meer kansen geven aan scholen om samenwerkingsverbanden met kunstenaars te sluiten zodat cultuur in verschillende vakken kan sluipen.”  

“Elk kind moet de kans krijgen om te ontdekken waar zijn uitlaatklep en talent ligt.

De participatiegraad moet nog omhoog.”

De angst voor de leegte

Hoe je cultuuronderwijs invult, daar had professor dr. Barend Van Heusden het over in zijn keynote. “Het gaat volgens mij al lang niet meer om die ene cultuur, die ene taal of die paar kunstwerken”, zei hij terwijl hij inzoomde op de horror vacui of de angst voor de leegte.  “Cultuuronderwijs heeft als taak om inzicht te geven in hoe cultuur in elkaar zit, in waarom die leegte er is, waarom het ons angst aanjaagt, waarom we er soms domme dingen door doen, welke mogelijkheden het biedt en welke verantwoordelijkheid het met zich meebrengt. Je geeft jongeren de middelen in handen om in die leegte hun eigen stijl, identiteit en persoonlijkheid te ontwikkelen. Het gaat om het mee maken van cultuur, van kunst en geschiedenis.”  

Voeding door professionals en anderen

En de deelnemers? Die waren op zoek naar de brede context, verdiepende inzichten en vernieuwende praktijken binnen cultuureducatie. Hannes Verstraete, directeur van het dko in Menen, merkte op dat deze studiedag breder gaat dan het reguliere aanbod voor het deeltijds kunstonderwijs (dko): “Een van onze doelstellingen is binding zoeken met alle spelers zodat we onze maatschappelijke taak kunnen vervullen. En dat is: zoveel mogelijk jongeren en volwassenen toeleiden naar cultuur. Ik doe hier ideeën op.”  

Voor Lieve Claes, projectmedewerker van Artforum, is het een traditie om naar hier te komen: “De samenwerking en relatie tussen cultuur en onderwijs, daar hou ik me voortdurend mee bezig. Ik vind het interessant om me te laten voeden met inzichten waarmee ikzelf niet direct in contact kom. Daarom koos ik voor de sessie ‘Halal of niet’. Straks ga ik nog naar ‘Jongeren en angst’ omdat ik het belangrijk vind om ook naar jongeren zelf te luisteren. Het hoeven niet altijd professionals te zijn.”  

Grote, kleine, concrete en ongrijpbare angsten

“Veel van mijn leerlingen kennen onze onderwijsgewoonten niet. Hun eigen mening zeggen? Iets in eigen woorden zeggen? Dat gaat in hun cultuur heel anders”, vertelde leraar Tabitha Wynants. “Wat ik al onthoud, is dat je angst in verschillende lagen kan opdelen. Schrik is een fysieke reactie, vrees is ‘bang zijn voor iets concreets’, en angst betekent ‘bang zijn voor iets wat niet bestaat’.”   Schrik, vrees of angst. Welke laag Cirq precies bespeelde met hun act tijdens de lunch, was minder van tel. ‘Douaniers’ leidden je naar een tafeltje waar ze je op het rooster legden. Kon je goed antwoorden op hun onbegrijpelijk vragen, dan kreeg je een ‘attest van immatriculatie’. Zo waren er plots toch nog wat klamme handjes, daar in de Vooruit.  

De Dag van de Cultuureducatie is een organisatie van CANON Cultuurcel (Departement Onderwijs en Vorming), Departement Cultuur, Jeugd en Media én Vooruit Gent.